فصلنامه دانشکده بهداشت و

---

زمینه وهدف: ایدز یک بیماری کشنده است که هیچ درمان یا واکسنی برای پیشگیری از آن وجود ندارد. استفاده از مواد مخدر تزریقی و رفتارهای جنسی محافظت نشده عوامل مؤثر در انتقال ویروس این بیماری هستند. هدف از انجام مطالعه تعیین تغییرات رفتارهای پرخطر تزریقی و جنسی مرتبط با HIV در معتادان مراجعه کننده به مراکزدرمان نگهدارنده با متادون( MMT)  Methadone Maintenance Treatment   شیراز بود.

روش کار: این مطالعه به صورت مقایسه‌ی قبل و بعد از مداخله MMT بدون گروه کنترل در ۷ مرکز درمان نگهدارنده با متادون شیراز در سال ۱۳۸۸انجام شد. نمونه‌ها معتادان مراجعه کننده به مراکز  درمان نگهدارنده با متادون  بودند که به روش سرشماری انتخاب شدند. ۶۹۴ معتاد مراجعه کننده به این مراکز در مطالعه شرکت کردند.روش جمع آوری داده های مصاحبه با استفاده از پرسشنامه بود. آنالیز داده ها با استفاده از نرم افزار آماری SPSS,۱۵ و آزمون Wilcoxon انجام شد.

نتایج: میانگین سنی معتادان دریافت کننده متادون ۵/۹  ± ۵/۳۶ سال بود. اکثر مراجعه کنندگان مرد(۱/۹۲%) و مجرد (۱/۴۳%) بودند,۳/۳۷/% شرکت کنندگان در مطالعه معتاد تزریقی بودند. در یک هفته قبل از مراجعه به مرکز ۳/۲۳% معتادان حداقل یک تزریق مشترک داشتند این مقدار به ۲/۹% در یک هفته ی بعد از مراجعه کاهش یافت. در یک ماه قبل از مراجعه به مرکز ۲/۲۵% معتادان حداقل یک تماس جنسی محافظت نشده داشتند که این آماره به ۲۱% در یک ماه بعد از مراجعه کاهش یافت.میانگین تعداد تزریق‌های مشترک و تماسهای جنسی محافظت نشده در بعد از مراجعه به مرکز نسبت به قبل از آن به طور معنی داری کاهش یافت(۰۰۱/۰>p ) .

نتیجه گیری: با توجه به تأثیر زیاد مراکز MMT در کاهش رفتارهای پرخطر، گسترش کمی و کیفی این مراکز در بعد منطقه‌ای و ملی و تشویق معتادان به استفاده از خدمات جهت تحت پوشش قرار دادن افراد پرخطر تزریقی و جنسی به منظور پیشگیری از HIV ضروری  می باشد.

---

  زمینه و هدف: احتمالا مهمترین و جدی­ترین تهدید بهداشت عمومی برای بشر بعد از بیماری طاعون HIV/AIDS بوده است. زندان­ها با توجه به شرایط خود می­توانند بیماری­های عفونی مثل HIV/AIDS و هپاتیت را در داخل خود گسترش داده و سپس آنرا به جامعه انتقال دهند. راهبرد اصلی برای کنترل HIV/AIDS و هپاتیت در بین معتادان تزریقی اجرای برنامه­های کاهش آسیب است. چند سال است که برنامه­های کاهش آسیب در زندان­های ایران اجرا می­شوند. هدف از این مطالعه ارزشیابی برنامه­های کاهش آسیب در زندان­های ایران بر اساس نظرات مدیران و کارکنان و پزشکان زندان­ها است.

  روش­کار: ۳۷۰ نفر از کارکنان زندان­های سراسر کشور طی مطالعه­ای مقطعی در سال ۱۳۸۸ برای اندازه­گیری نظراتشان در زمینه برنامه­های کاهش آسیب، شامل درمان نگهدارنده با متادون و توزیع سرنگ و سوزن مورد بررسی قرار گرفتند.

  نتایج : ۲۳/۹۵ درصد کارکنان زندان ها نسبت به اجرای برنامه­ی درمان نگهدارنده با متادون نگرش مثبت داشتند و اجرای آن را در زندان­ها موفقیت آمیز می­دانستند. ۳۵/۷۰ درصد این افراد نسبت به طرح توزیع سرنگ در زندان­ها نیز نگرش مثبت داشتند. نوع استخدام و سابقه­ی کار کارکنان بر نگرشی که این افراد نسبت به برنامه­ی درمان جایگزین با متادون داشتند تاثیر داشت. سن تنها عاملی بود که بر نگرش افراد نسبت به اجرای طرح توزیع سرنگ تاثیرگذار بود.

  نتیجه­گیری : نگرش و ارزیابی مثبت مدیران، کارکنان و پزشکان زندان ها نسبت به اجرای برنامه­ی درمان جایگزین با متادون نشان دهنده موافقت زیاد این افراد با برنامه­های مذکور است و نشانه موفقیت اجرای این برنامه در زندان­های کشور است. اما موافقت و همراهی کاملی نسبت به برنامه توزیع سرنگ در زندان­ها وجود ندارد. نکته­ای که در برنامه درمان جایگزین با متادون می­تواند نگرانی ایجاد کند این است که۵/۴۲ درصد از افراد مورد مطالعه عقیده دارند که اجرای برنامه­ی درمان جایگزین با متادون در زندان ها، اگر کنترل نشود ممکن است که منجر به افزایش اعتیاد گردد.

---

  زمینه و هدف: این پژوهش با هدف تعیین عوامل مرتبط با زمان عود و بنابراین افزایش میزان ماندگاری در درمان در بیماران تحت درمان نگه‌دارنده با متادون با استفاده از مدل‌های بقا، در مرکز ملی مطالعات اعتیاد انجام گرفته است.

  روش کار: در این مطالعه ۱۹۸ بیمار وابسته به مصرف اپیوییدها که همگی از سال ۱۳۸۵ در مرکز ملی مطالعات اعتیاد (اینکاس) تحت درمان نگهدارنده با متادون قرار داشتند وارد مطالعه شدند. بیماران در بین سال‌های ۱۳۸۵ تا ۱۳۸۹ مورد پیگیری قرار گرفتند. برای تحلیل عوامل موثر بر زمان عود از مدل نیمه‌پارامتری مخاطرات متناسب کاکس استفاده شد.

  نتایج: مطالعه نشان داد ۸۶ نفر از بیماران تحت درمان در طول درمان عود و بازگشت به مصرف مجدد مواد داشته‌اند. شرط تناسب خطرات برای کلیه متغیرهای توضیحی برقرار بود. تخمین مدل کاکس نشان داد با افزایش مصرف متادون به میزان یک میلی‌گرم، مخاطره (Hazard) ۱۵/۰ کمتر شده و طول دوره ماندگاری در درمان افزایش یافته است (۰۰۱/۰> p ). برای بیماران که بنا به اظهار خود مبتلا به بیماری‌های روانی بوه‌اند، نسبت به بیمارانی که سلامت روانی داشتند، نسبت مخاطره (Hazard Ratio) ۲۹/۲ برابر بود (۰۰۱/۰> p ). همچنین نسبت مخاطره برای افرادی که به طور همزمان چند ماده مصرف می‌کردند نسبت به معتادان تک مصرفه ، ۸/۴ محاسبه شد (۰۰۱/۰> p ). برای بیمارانی که در گذشته سابقه ترک داشته‌اند ، در مقایسه با افرادی که سابقه درمان قبلی نداشتند، این نسبت برابر ۹/۱ بود (۰۵/۰> p ). سایر متغیرهای توضیحی وارد شده در مدل از جمله متغیرهای اجتماعی و جمعیت‌شناختی اثر معنی‌داری بر نسبت مخاطره نداشتند.

  نتیجه‌گیری: اگر چه با افزایش مصرف متادون، زمان عود در بیماران افزایش یافته، اما بیماران مبتلا به بیماری‌های روانی، بیمارانی چند مصرفه، همچنین افرادی که در گذشته سابقه درمان داشته‌اند، باید از خدمات درمانی و مشاوره‌ای بیشتری در مراکز ترک اعتیاد بهره ‌مند شوند.